Zmętnienie torebki tylnej (PCO, posteriori capsule opacification) jest najczęstszym późnym powikłaniem po operacji zaćmy ze wszczepieniem soczewki wewnątrzgałkowej IOL. Polega ono na proliferacji i migracji komórek nabłonka soczewki (LEC, lens epithelial cells), na powierzchni własnej torebki tylnej, co prowadzi do wewnątrzgałkowego rozproszenia światła, co może upośledzać funkcję widzenia i jakość życia pacjentów, nawet z dobrą pooperacyjną ostrością wzroku. [1-3] Głównymi objawami są pogorszenie ostrości wzroku, „zamglenie”, niewyraźne widzenie i zmniejszona wrażliwość na kontrast.
Zmętnienie torebki tylnej wykonywane jest przy pomocy lasera neodymowego:YAG (Nd:YAG), mały otwór (kapsulotomia) w nieprzezroczystej torebce, w obszarze centrum osi widzenia. Zabieg jednak wiąże się z dodatkowymi kosztami opieki zdrowotnej, obciążeniem systemu ochrony zdrowia oraz rzadkimi zdarzeniami niepożądanymi, takimi jak podwyższone ciśnienie śródgałkowe lub obrzęk centralnej siatkówki (obrzęk plamki). [4] W ostatnich dziesięcioleciach zaobserwowano, że zarówno rodzaj materiału i kształt soczewki sztucznej mogą mieć istotny wpływ na częstość występowania tego powikłania. Obejmują one zmiany w obwodowych strukturach utrzymujących soczewkę w środku torebki, zwane haptykami soczewki oraz zmiany dotyczące krawędzi optycznych IOL. W szczególności podkreśla się znaczenie ostrej krawędzi optycznej soczewki sztucznej IOL i silną adhezję soczewki sztucznej do torebki tylnej, przyczyniające się do utworzenia „efektu bariery”, hamującej migrację komórek nabłonka soczewki.
Opublikowana w 2021 analiza Cochrane poddała ocenia dotychczasowe badania dotyczące wpływu zmian sztucznych soczewek IOL na częstość występowania zmętnienia torebki tylnej. [5] Autorzy przeanalizowali 10 badań z udziałem 1065 osób z zaćmą związaną z wiekiem, które przeszły operację wymiany soczewki w 1834 oczach. Oryginalne badania odbyły się w Austrii, Niemczech, Indiach, Japonii, Szwecji i Wielkiej Brytanii i trwały co najmniej 12 miesięcy. Niektóre badania obejmowały obserwacje do 12 lat po operacji. W badaniach porównano soczewki sztuczne o zaokrąglonych krawędziach z soczewkami sztucznymi o ostrych krawędziach. We wszystkich 10 badaniach oczy, w których zastosowano soczewkę sztuczną o ostrych krawędziach, wykazywały mniejsze zmętnienie soczewki w porównaniu z oczami, które otrzymały soczewkę sztuczną o zaokrąglonych krawędziach. Nie udało się stwierdzić w jaki sposób te dwie konstrukcje soczewek wpłynęły na liczbę niepożądanych efektów, których doświadczali pacjenci, ponieważ nie były one konsekwentnie zgłaszane. Nie znaleziono dowodów na istotne różnice między tymi dwoma typami soczewek w liczbie zgłoszonych powikłań. Żadne z badań nie mierzyło jakości życia pacjentów.
W podsumowaniu autorzy stwierdzili, że są umiarkowanie pewni, iż soczewki z ostrymi krawędziami wykazują niższy średni wynik zmętnień niż soczewki z zaokrąglonymi krawędziami. Jednak dalsze badania mogą zwiększyć to zaufanie. Autorzy jednak podkreślili, że są mniej pewni co do wyraźniejszego widzenia i mniejszej potrzeby zabiegu kapsulotomii laserowej oczu w przypadku soczewek o ostrych krawędziach. [5]
W ostatnich latach postępy w chirurgii zaćmy i refrakcyjnej wymianie soczewki (RLE) podniosły oczekiwania pacjentów dotyczące doskonałej, nieskorygowanej ostrości widzenia do bliży, odległości pośrednich i do dali. Wprowadzono nietoryczne i toryczne wieloogniskowe soczewki sztuczne IOL, aby spełnić pragnienie uwolnienia się od okularów zarówno dla oczu z zaćmą, jak i bez zaćmy. Jednak badania opublikowane w ostatnich latach wskazują na większe znaczenie zmętnienia torby tylnej u pacjentów po wszczepieniu soczewek antyprezbiopijnych niż po implantacji soczewek jednoogniskowych. Widzenie po wszczepieniu soczewek antyprezbiopijnych jest prawdopodobnie znacznie bardziej podatne na zaburzenia przy nieznacznych nawet zmętnieniach torby tylnej.
W badaniu retrospektywnym Kim i in. ocenili 913 oczu, w których wszczepiono segmentowe, nietoryczne (N=767) i toryczne (N=146) wieloogniskowe sztuczne soczewki IOL. [6] Częstość kapsulotomii laserowej Nd:YAG była wyższa wśród torycznych wieloogniskowych IOL (16,4%) w porównaniu z ich wersje nie-toryczną (9,0%) w okresie obserwacji odpowiednio 6,6 i 7,0 miesięcy. Autorzy zaproponowali wyjaśnienie częstszych kapsulotomii w torycznych wersjach wieloogniskowych IOL na podstawie asymetrycznego kontaktu między tylną toryczną powierzchnią soczewki sztucznej IOL a tylną torebką.
W innych badaniach stwierdzono, że częstość występowania Nd:YAG wynosiła do 15% po około 2 latach i do 35% po 3 latach od implantacji wieloogniskowej IOL. [7-9] Co więcej, wśród niezadowolonych pacjentów z wieloogniskowymi soczewkami sztucznymi IOL doświadczającymi niepożądanych objawów wzrokowych 54-67% wykazywało zmętnienie torby tylnej. [10-11] Biorąc pod uwagę te doniesienia, wskaźniki kapsulotomii Nd:YAG u pacjentów ze sztucznymi soczewkami wieloognisokowymi wydają się wyższe w porównaniu z danymi po stosowaniu jednoogniskowych sztucznych soczewek IOL. [12-13] Wcześniejsze badania podkreślały znaczenie czynników ryzyka związanych z pacjentem dla rozwoju zmętnienia torby tylnej. Młodsi pacjenci i oczy otrzymujące soczewki sztuczne IOL o niższej mocy refrakcji (dioptrie) zostały zidentyfikowane jako najbardziej narażone na zmętnienie torby tylnej. [14-15] Długość osiowa oka miała również znaczenie. Na przykład w oczach krótkowzrocznych słabszy kontakt IOL z torebką soczewki predysponował do migracji komórek nabłonka do torebki i ostatecznie do tworzenia zmętnienia torby tylnej [16-17].
Wiadomo również, że hydrofilowe soczewki sztuczne IOL są związane z częstszym występowaniem zmętnienia torby tylnej niż soczewki sztuczne hydrofobowe. Częstość występowania PCO wzrasta z czasem i waha się od 10% do 50% w różnych badaniach [18-19].
Soczewki sztuczne IOL dłużej pozostają w oku, ponieważ wydłuża się długość życia ludzi oraz operuje się zaćmę wcześniej niż dawniej, a zatem częstość występowania zmętnienia torby tylnej prawdopodobnie również wzrośnie [19-20]. Chang i in. przeanalizowali tworzenie się zmętnienia torby tylnej w soczewkach sztucznych IOL 9 lat po wszczepieniu i stwierdzili, że hydrofilowe soczewki sztuczne IOL miały znacznie większe i gęstsze zmętnienia torby tylnej niż hydrofobowe soczewki sztuczne IOL [19].
Podsumowanie
Starzenie się ludzkości, wraz z rosnącą częstością współistniejących schorzeń ogólnoustrojowych, takich jak cukrzyca, zwiększy zapotrzebowanie na operacje zaćmy w przyszłości.
Wiadomo, że pewne cechy soczewki, takie jak charakter hydrofobowy oraz ostre krawędzie istotniej hamują powstawanie zmętnienia torby soczewki po operacji zaćmy i należy wziąć to pod uwagę przy wyborze sztucznej soczewki IOL do implantacji.
Piśmiennictwo:
- de Juan-Marcos L, Blanco-Blanco JF, Hernández-Galilea E. Visual function and quality of life in pseudophakic patients before and after capsulotomy. Eur J Ophthalmol. 2012 Nov-Dec;22(6):943-9.
- van Bree MC, van den Berg TJ, Zijlmans BL. Posterior capsule opacification severity, assessed with straylight measurement, as main indicator of early visual function deterioration. Ophthalmology. 2013 Jan;120(1):20-33.
- Yotsukura E, Torii H, Saiki M, Negishi K, Tsubota K. Effect of neodymium:YAG laser capsulotomy on visual function in patients with posterior capsule opacification and good visual acuity. J Cataract Refract Surg. 2016 Mar;42(3):399-404.
- Aaronson A, Grzybowski A, Tuuminen R. The health economic impact of posterior capsule opacification in Finland comparing the two single-piece intraocular lenses: a cost-consequence analysis. Acta Ophthalmol. 2019 Dec;97(8):e1152-e1153.
- Maedel S, Evans JR, Harrer-Seely A, Findl O. Intraocular lens optic edge design for the prevention of posterior capsule opacification after cataract surgery. Cochrane Database Syst Rev. 2021 Aug 16;8(8):CD012516.
- Kim JW, Eom Y, Yoon EG, Choi Y, Song JS, Jeong JW, Park SK, Kim HM. Comparison of Nd:YAG Laser Capsulotomy Rates between Refractive Segmented Multifocal and Multifocal Toric Intraocular Lenses. Am J Ophthalmol. 2020 Oct 8:S0002-9394(20)30555-9. doi: 10.1016/j.ajo.2020.09.046. Epub ahead of print.
- Shah VC, Russo C, Cannon R, Davidson R, Taravella MJ. Incidence of Nd:YAG capsulotomy after implantation of AcrySof multifocal and monofocal intraocular lenses: a case controlled study. J Refract Surg. 2010 Aug;26(8):565-8.
- Schallhorn JM, Schallhorn SC, Teenan D, Hannan SJ, Pelouskova M, Venter JA. Incidence of Intraoperative and Early Postoperative Adverse Events in a Large Cohort of Consecutive Refractive Lens Exchange Procedures. Am J Ophthalmol. 2019 Dec;208:406-414.
- Bilbao-Calabuig R, Llovet-Osuna F, González-López F, Beltrán J. Nd:YAG Capsulotomy Rates With Two Trifocal Intraocular Lenses. J Refract Surg. 2016 Nov 1;32(11):748-752.
- Woodward MA, Randleman JB, Stulting RD. Dissatisfaction after multifocal intraocular lens implantation. J Cataract Refract Surg. 2009 Jun;35(6):992-7.
- de Vries NE, Webers CA, Touwslager WR, Bauer NJ, de Brabander J, Berendschot TT, Nuijts RM. Dissatisfaction after implantation of multifocal intraocular lenses. J Cataract Refract Surg. 2011 May;37(5):859-65.
- Ursell PG, Dhariwal M, O’Boyle D, Khan J, Venerus A. 5 year incidence of YAG capsulotomy and PCO after cataract surgery with single-piece monofocal intraocular lenses: a real-world evidence study of 20,763 eyes. Eye. 2020;34:960-968.
- Lindholm J-M, Laine I, Tuuminen R. Five-Year Cumulative Incidence and Risk Factors of Nd:YAG Capsulotomy in 10 044 Hydrophobic Acrylic 1-Piece and 3-Piece Intraocular Lenses. Am J Ophthalmol. 2019;200:218-23.
- Lindholm JM, Laine I, Tuuminen R. Intraocular Lens Power, Myopia, and the Risk of Nd:YAG Capsulotomy after 15,375 Cataract Surgeries. J Clin Med. 2020 Sep 24;9(10):E3071.
- Hecht I, Dubinsky-Pertzov B, Karesvuo P, Achiron A, Tuuminen R. Association between intraocular lens diopter and posterior capsular opacification. Clin Exp Ophthalmol. 2020 Sep;48(7):889-894.
- Zhao Y, Li J, Lu W, Chang P, Lu P, Yu F, Xing X, Ding X, Lu F, Zhao Y. Capsular adhesion to intraocular lens in highly myopic eyes evaluated in vivo using ultralong-scan-depth optical coherence tomography. Am J Ophthalmol. 2013 Mar;155(3):484-491.
- Fang Y, Xixia D, Jin L, Lei L, Pingjun C, Hongfang Z, Yun-E Z. Relationship of Posterior Capsular Opacification and Capsular Bend Type Investigation Based on Swept-source Optical Coherence Tomography. Curr Eye Res. 2020 Jan;45(1):17-23.
- Grzybowski A, Markeviciute A, Zemaitiene R. A narrative review of intraocular lens opacifications: update 2020. Ann Transl Med. 2020;8(22):1547.
- Chang A, Kugelberg M. Posterior Capsule Opacification 9 Years after Phacoemulsification with a Hydrophobic and a Hydrophilic Intraocular Lens. European Journal of Ophthalmology. 2017;27(2):164-168.
- Grzybowski A, Tuuminen R. Should We Expect the Rise of Nd:YAG Laser Capsulotomies in the Future? Am J Ophthalmol. 2021 Feb;222:A1-A2
Autor:
Prof. dr hab. med. Andrzej Grzybowski
Kierownik Katedry Okulistyki, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn
Kierownik Instytutu Okulistycznych Badań Naukowych, Fundacja Okulistyka 21, Poznań