Zwapnienia hydrofilnej soczewki wewnątrzgałkowej jako problem operacji implantacji soczewki antyprezbiopijnej

Zwapnienia występują jako nagromadzenie złogów fosforanu wapnia na powierzchni lub bezpośrednio w substancji soczewki [3]. Stwierdzono istotny związek między gęstością i wielkością osadów wapnia, a pogorszeniem jakości optycznej soczewki IOL [4]. Hydrofilowe soczewki akrylowe mają wyższą zawartość wody niż hydrofobowe soczewki IOL, a wyższe uwodnienie prowadzi do wyższego stopnia jonizacji polimerowych grup funkcyjnych, promując w ten sposób zwapnienie poprzez tworzenie kompleksów ze zjonizowanym wapniem [5]. Hydrofilowe akrylowe soczewki IOL z hydrofobową powierzchnią nie są wolne od rozwoju zwapnienia, ponieważ doniesiono, że rozwija się ono na hydrofilowej podpowierzchni soczewki. [2, 5, 6]. Ostatnie badania podkreślają, że iniekcja gazu lub powietrza podczas operacji oka jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka, który może ułatwić wtórne zwapnienie [7-14]. Do iniekcji gazu lub powietrza do gałki ocznej dochodzi podczas niektórych zabiegów chirurgicznych, w tym witrektomii pars plana (PPV) oraz endotelialnego przeszczepu rogówki (DSEK/DSAEK i DMEK) [7-14].

Keratoplastyka (przeszczep rogówki) śródbłonkowa (warstwowa) jest mniej inwazyjna, daje lepsze wynikami pooperacyjne i związana jest z mniejszym ryzykiem odrzucenia w porównaniu z tradycyjnym przeszczepem pełnościennym rogówki. W ostatnich dziesięcioleciach keratoplastyka warstwowa ze względu na w/w korzyści stała się procedurą z wyboru w leczeniu dysfunkcji śródbłonka [15]. Zmętnienie IOL po zabiegach DSEK/DSAEK i DMEK obserwuje się najczęściej w hydrofilowych soczewkach IOL (w tym hydrofilowych akrylowych IOL o hydrofobowej powierzchni) [1, 2, 3, 16]. Schrittenlocher i in. przeprowadził analizę retrospektywną i zgłosił 2,5% częstość występowania zwapnienia IOL po keratoplastyce endotelialnej; 79% zmętnionych soczewek IOL było hydrofilowych [17]. Belin i wsp. stwierdzili, że zmętnienie zaobserwowano w 2% hydrofilowych IOL Akreos AO60 [9]. W tym samym badaniu zwapnienie IOL wystąpiło u 25% wszystkich pacjentów poddanych DSAEK [9]. Chociaż autorzy nie mogli twierdzić, że DSAEK lub witrektomia PPV bezpośrednio powodowały zmętnienie soczewek wewnątrzgałkowych w ich badaniu, poinformowali, że wszystkie przypadki zmętnienia soczewki Akreosa wystąpiły u pacjentów, którzy wymagali zabiegów z wstrzyknięciem wewnątrzgałkowego gazu lub powietrza, co wskazuje, że istnieje niewątpliwie istnieje ryzyko zmętnienia podczas wykonywania tych zabiegów [9]. Chociaż zwapnienie jest związane z hydrofilowymi soczewkami IOL, nie udowodniono związku między zwapnieniem, a typem / modelem soczewki lub producentem soczewki. Ponadto zgłoszono inne czynniki ryzyka związane z powstawaniem zmętnienia i współistniejącymi chorobami oczu oraz możliwymi zmianami w mikrośrodowisku soczewki IOL. Jednym z głównych czynników jest uszkodzenie bariery krew-ciecz wodnista, co wpływa na skład cieczy wodnistej. Wiadomo, że dochodzi do tego np. w cukrzycy, która została uznana za główną chorobę ogólnoustrojową związaną z powstawaniem zmętnienia [2]. Złożony lub długotrwały zabieg chirurgiczny oraz stan zapalny pooperacyjny mogą prowadzić do uszkodzenie bariery krew-ciecz wodnista i wywoływać tworzenie się zwapnień w soczewkach IOL [2]. Doniesiono, że uszkodzenie bariery krew-ciecz wodnista spowodowany wielokrotnymi operacjami może powodować zmętnienie poprzez zwiększenie poziomu wapnia i białka w cieczy wodnistej [7].

Uważa się również, że uraz chirurgiczny wywołuje reakcję immunologiczną, a tym samym inicjuje zwapnienie [10]. Postawiono hipotezę, że związek między zwapnieniem a jaskrą można wyjaśnić obecnością złogów wapnia w cieczy wodnistej, które są związane ze zmianami pH cieczy wodnistej po operacji jaskry, ponieważ zmętnienie opisano głównie w połączeniu z zabiegami chirurgicznymi jaskry [5]. Wymiana soczewki IOL jest jedyną możliwą opcją leczenia obniżonej ostrości wzroku spowodowanej zwapnieniem. Zabieg wiąże się jednak z dużym odsetkiem powikłań śródoperacyjnych. Dagres i in. stwierdzili takie powikłania, jak pęknięcie tylnej torebki i dekompensacja rogówki, które były związane z operacją wymiany IOL w 48% przypadków ze zmętniałymi soczewkami IOL [9, 18]. Niepotrzebna kapsulotomia laserem Nd:YAG wykonywana z powodu błędnej diagnozy zwapnienia soczewki IOL może również zwiększyć częstość powikłań podczas procedury wymiany IOL [19]. Doniesiono, że 33% wymian IOL wymagało witrektomii przedniej, a liczba ta wzrosła do 48%, jeśli pacjent miał wcześniej kapsulotomię Nd:YAG [20]. Ze względu na wysokie ryzyko wymiany IOL, możliwe powikłania oczne oraz silny negatywny wpływ na odległe utrzymanie przeszczepu śródbłonka, wymiana IOL jest znacznie rzadziej wykonywana w oczach po keratoplastyce śródbłonka. Zatem jedyną opcją dla pacjentów z mniej zaawansowanym zmętnieniem IOL jest obserwacja.

Podsumowanie

Możemy oczekiwać, że soczewka sztuczna IOL pozostanie w oku przez dłuższy czas w przyszłości, a jej charakterystyka i ew. zmętnienia staną się jeszcze ważniejsze niż dawniej. Częstość wykonywania keratoplastyki śródbłonkowej wzrosła w ostatnich dziesięcioleciach ze względu na lepsze wyniki i łatwiejszą technikę w porównaniu z tradycyjnym pełnościennym przeszczepem rogówki. Wstrzykiwanie do oka gazu lub powietrza podczas tych operacji oraz witrektomii ppv, wiąże się z ryzykiem zmętnienia soczewki. Pacjenci powinni być świadomi wyższego ryzyka zwapnień związanych z hydrofilowymi soczewkami sztucznymi IOL oraz o wszystkich możliwych konsekwencjach. Pacjentom przyjętym do operacji należy zaproponować alternatywne opcje soczewek IOL. Ponadto agencje refundacyjne i administracja szpitalna powinny rozumieć ograniczenia stosowania soczewek hydrofilnych IOL. Szczególnie zaleca się ograniczenie stosowania hydrofilowych akrylowych soczewek IOL podczas operacji zaćmy w połączeniu z keratoplastyką endotelialną lub witrektomią PPV oraz u pacjentów z chorobami śródbłonka, którzy prawdopodobnie będą wymagali keratoplastyki śródbłonka, a także u pacjentów z chorobami siatkówki, takimi jak błona nasiatkówkowa, które mogą wymagać witrektomii PPV w przyszłości.[21]

Piśmiennictwo:

1. Stanojcic N, Hull C, O’Brart DP. Clinical and material degradations of intraocular lenses: A review. Eur J Ophthalmol. 2020;30(5):823-839.
2. Neuhann T, Yildirim TM, Son HS, Merz PR, Khoramnia R, Auffarth GU. Reasons for explantation, demographics, and material analysis of 200 intraocular lens explants [published correction appears in J Cataract Refract Surg. 2020 Jul;46(7):1068]. J Cataract Refract Surg. 2020;46(1):20-26.
3. Grzybowski A, Markeviciute A, Zemaitiene R. A narrative review of intraocular lens opacifications: update 2020. Ann Transl Med. 2020;8(22):1547.
4. Gartaganis SP, Prahs P, Lazari ED, Gartaganis PS, Helbig H, Koutsoukos PG. Calcification of Hydrophilic Acrylic Intraocular Lenses With a Hydrophobic Surface: Laboratory Analysis of 6 Cases. Am J Ophthalmol. 2016;168:68-77.
5. Bhalla M, El-Haddad O, Maurino V. Opacified hydrophilic intraocular lens following DMEK. Eye (Lond). 2020;34(10):1925-1926.
6. Yildirim TM, Labuz G, Khoramnia R, et al. Impact of Primary Calcification in Segmented Refractive Bifocal Intraocular Lenses on Optical Performance Including Straylight. J Refract Surg. 2020;36(1):20-27.
7. Costa JF, Bompastor-Ramos P, Marques M, et al. Large-scale opacification of a hydrophilic/hydrophobic intraocular lens. European Journal of Ophthalmology. 2020;30(2):307-314.
8. Kalevar A, Dollin M, Gupta RR. OPACIFICATION OF SCLERAL-SUTURED AKREOS AO60 INTRAOCULAR LENS AFTER VITRECTOMY WITH GAS TAMPONADE: CASE SERIES. Retin Cases Brief Rep. 2020;14(2):174-177.
9. Belin PJ, Kim JH, Sheikh A, Winokur J, Rhee D, Deramo V. Incidence and Risk of Scleral-Fixated Akreos (AO60) Lens Opacification: A Case Series. Journal of Vitreoretinal Diseases. 2021;5(2):157-162.
10. Yildirim TM, Khoramnia R, Schickhardt SK, et al. Variation in intraocular lens calcification under different environmental conditions in eyes with supplementary sulcus-supported lenses. Am J Ophthalmol Case Rep. 2020;19:100797.
11. Łabuz G, Yildirim TM, van den Berg TJTP, Khoramnia R, Auffarth GU. Assessment of straylight and the modulation transfer function of intraocular lenses with centrally localized opacification associated with the intraocular injection of gas. J Cataract Refract Surg. 2018;44(5):615-622.
12. Giers BC, Tandogan T, Auffarth GU, et al. Hydrophilic intraocular lens opacification after posterior lamellar keratoplasty – a material analysis with special reference to optical quality assessment. BMC Ophthalmol. 2017;17(1):150.
13. Fellman MA, Werner L, Liu ET, et al. Calcification of a hydrophilic acrylic intraocular lens after Descemet-stripping endothelial keratoplasty: case report and laboratory analyses. J Cataract Refract Surg. 2013;39(5):799-803.
14. Lee MS, Tsai IL, Tsai CY, Kuo LL, Liou SW, Woung LC. Intraocular lens opacification after Descemet’s stripping automated endothelial keratoplasty. Taiwan J Ophthalmol. 2017;7(3):160-163.
15. Sarnicola C, Sarnicola E, Panico E, Panico C, Sarnicola V. Cataract surgery in corneal transplantation. Curr Opin Ophthalmol. 2020;31(1):23-27.
16. Panthagani J, Barua A. Reevaluating the relationship between keratoplasty and intraocular lenses. Eye (Lond). 2020;34(10):1722-1725.
17. Schrittenlocher S, Schaub F, Hos D et al. Evolution of Consecutive Descemet Membrane Endothelial Keratoplasty Outcomes Throughout a 5-Year Period Performed by Two Experienced Surgeons. American Journal of Ophthalmology. 2018;190: 171-178.
18. Dagres E, Khan MA, Kyle GM, Clark D. Perioperative complications of intraocular lens exchange in patients with opacified Aqua-Sense lenses. J Cataract Refract Surg. 2004;30(12):2569-2573.
19. Tandogan T, Khoramnia R, Choi CY, et al. Optical and material analysis of opacified hydrophilic intraocular lenses after explantation: a laboratory study. BMC Ophthalmol. 2015;15:170
20. Platt SM, Iezzi R, Mahr MA, Erie JC. Surgical removal of dystrophic calcification on a silicone intraocular lens in association with asteroid hyalosis. J Cataract Refract Surg. 2017;43(12):1608-1610.
21. Grzybowski A, Zemaitiene R, Markeviciute A, Tuuminen R. Should We Abandon Hydrophilic Intraocular Lenses? Am J Ophthalmol. 2021 Nov 27;237:139-145.

Autor:

Prof. dr hab. med. Andrzej Grzybowski

Kierownik Katedry Okulistyki, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn

Kierownik Instytutu Okulistycznych Badań Naukowych, Fundacja Okulistyka 21, Poznań