Czy wszystkie sztuczne soczewki wewnątrzgałkowe są takie same?

Operacja zaćmy jest uznawana za jedną z najbardziej udanych operacji na świecie [1]. Niemniej jednak, oczekiwania dotyczące wyników stale wzrastają czemu próbuje sprostać rozwój technologii, w tym w zakresie sztucznych wewnątrzgałkowych soczewek IOL (ang. intraocular lens, IOL). Obecnie operacja zaćmy jest wykonywana wcześniej, a średnia długość życia wzrasta i oczekuje się, że trend ten będzie się utrzymywał To powoduje, że przewidywany czas prawidłowego działania sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej w oku powinien się wydłużyć [2]. Co więcej, nowe wskazania do wczesnej chirurgii soczewek, takie jak wymiana przezroczystych soczewek u osób powyżej 45 roku życia jako procedura antyprezbiopijna, jeszcze bardziej wzmacniają ten trend.

Sztuczna soczewka wykonana jest zwykle z tworzywa sztucznego o właściwościach skupiających lub rozpraszających promienie świetlne. Wszczepiana jest do oka ludzkiego by zastąpić najczęściej zmętniałą własna soczewkę (zaćmę), chociaż obecnie usuwa się też przejrzyste soczewki w celach antyprezbiopijnych, czyli by skorygować ubytek akomodacji dokonujący się z wiekiem. Istnieje obecnie ogromna różnorodność sztucznych soczewek IOL.

Ryc.1 Sztuczna soczewka
[Źródło https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hinterkammerlinse_01_(fcm).jpg]

Soczewki zwijalne

Dawniej soczewki niezwijalne musiały być wszczepiane przez stosunkowo duże cięcie, co wymagało zakładania szwów rogówkowych i wiązało się zarówno z większym dyskomfortem, większą inwazyjnością operacji oraz dłuższą rehabilitacja pooperacyjną. Były to soczewki wykonane są z polimetylometakrylanu (PMMA), materiału sztywnego który nie pozwalał na ich zwinięcie. Średnica części optycznej wynosiła przeciętnie 6 mm, dlatego cięcie niezbędne do wszczepienia tej soczewki wynosiło około 6,5 mm. Obecnie standardem są soczewki zwijalne. Są one wykonane z elastycznego materiału, np. żelu akrylowego, co umożliwia ich zwinięcie i wprowadzenie do oka przez cięcie o szerokości od 1,8 do 2,8 mm, pomimo tego że ich średnica części optycznej wynosi od 5,5 do 6,5 mm.

Soczewki jedno- i wieloczęściowe

Soczewki jednoczęściowe są w całości wykonane z tego samego materiału. Soczewki wieloczęściowe posiadają obwodowe elementy stabilizujące część optyczną, tzw. hapteny wykonane z innego materiału (najczęściej z PMMA).

Filtry ochronne

Obecnie wszystkie soczewki wewnątrzgałkowe wyposażone są w filtr chroniący przed promieniowaniem UV. Niektóre (tzw. soczewki żółte) dodatkowo wyposażone są w filtr chroniący przed światłem niebieskim uznawanym w niektórych badaniach in vitro za niebezpieczne dla prawidłowego funkcjonowania siatkówki oka. Kliniczne korzyści stosowania tych soczewek nie zostały dotychczas udowodnione.

Sferyczność/ asferyczność soczewki

Soczewki sferyczne charakteryzują się tym, że promienie wpadające przez obwodową jej część ogniskowane są bliżej w stosunku do promieni wpadających do oka centralnie. Powoduje to, że osoba ze wszczepionymi sztucznymi soczewkami sferycznymi w warunkach gorszego oświetlenia, ma gorszą jakość widzenia kontrastowego. Z drugiej strony, soczewki asferyczne posiadają zmodyfikowaną część optyczną tak, aby promienie świetlne przechodzące przez obwodową część optyczną ogniskowały się w tym samym miejscu co przechodzące przez część centralną, dzięki czemu unika się pogorszenia widzenia kontrastowego w warunkach słabszego oświetlenia.

Jedno- i wieloogniskowość soczewki

Soczewki jednoogniskowe to soczewki, które posiadają tylko jedno ognisko skupienia światła, czyli zapewniają dobre (ostre) widzenie do dali lub do bliży. Z drugiej strony,  soczewki wieloogniskowe (zwane również multifokalnymi) posiadają zwykle dwa lub więcej ognisk skupienia światła i umożliwiają pacjentom ostre widzenie do bliży (czytanie), odległości pośrednich (praca przy komputerze) oraz dali bez konieczności dodatkowej korekcji okularowej.

Soczewki toryczne

Soczewki toryczne to soczewki korygujące astygmatyzm rogówkowy (zwany też niezbornością rogówkową).

Soczewki fakijne

To soczewki sztuczne wewnątrzgałkowe, które wszczepia się do tylnej komory oka przy pozostawieniu własnej przejrzystej soczewki. Umieszcza się je w przestrzeni pomiędzy tęczówką a soczewką własną. Dzięki nim można korygować bardzo wysokie wady krótkowzroczności (w zakresie od -8,0 dioptrii do -25 dioptrii) i nadwzroczności (od +4,0 dioptrii do +8,0 dioptrii) oraz astygmatyzm.

Soczewki hydrofilowe/ hydrofobowe

Różne rodzaje materiałów stosowanych w sztucznych soczewkach wewnątrzgałkowych (IOL) odgrywają istotną rolę w możliwych powikłaniach pooperacyjnych, takich jak zmętnienie torebki tylnej oraz utrata przejrzystości soczewki wewnątrzgałkowej [3, 4]. Istnieje wiele różnic pomiędzy soczewkami. Jedną z nich jest rodzaj materiału, z którego są wykonane i ich stopień uwodnienia. Obecnie najczęściej stosuje się materiał akrylowy (dawniej był to np. polimetakrylan metylu (PMMA) lub silikon), który jednak występuje jako bardziej uwodniony – soczewki hydrofilowe lub mniej uwodniony – soczewki hydrofobowe.

Podczas gdy hydrofilowe akrylowe soczewki wewnątrzgałkowe są bardziej elastyczne i wszczepiane przez mniejsze cięcie chirurgiczne rogówki niż soczewki hydrofobowe, hydrofilowe akrylowe IOL są związane z proliferacją i migracją komórek nabłonka soczewki, co prowadzi do wyższych wskaźników zmętnienia torebki tylnej [3]. Zmętnienia występują zarówno w soczewkach hydrofobowych i hydrofilowych jednak mają inny charakter i inne konsekwencje. W soczewkach hydrofobowych występują mikrowakuole (glistening) wypełnione płynem wakuole, podczas gdy zwapnienia występują na powierzchni soczewek hydrofilnych [3]. Chociaż częstość występowania zmętnienia soczewki jest niska, jednak jest ona dobrze udokumentowana i w niektórych zaawansowanych przypadkach prowadzi do konieczności ponownej operacji i wymiany soczewki na nową. Tego typu operacje są obarczone wzg. wysokim ryzykiem powikłań, znacznie wyższym niż przy pierwotnej operacji zaćmy. Dużo częściej jednak, w mniej zaawansowanych przypadkach, zmętnienie soczewki wpływa na jakość widzenia i może istotnie pogorszyć np. korzyści antyprezbiopijne soczewki. W przeciwieństwie do mikrowakuoli, zwapnienia częściej powodują znaczne pogorszenie ostrości wzroku, co prowadzi do ich usunięcia jako jedynego możliwego rozwiązania w celu przywrócenia pogorszonego widzenia [3]. Ponadto zwapnienie soczewki IOL może wyglądać podobnie do zmętnienia torebki tylnej, co może prowadzić do błędnej diagnozy oraz niepotrzebnego i nieskutecznego leczenia laserem Nd:YAG [3].


Ryc. 2. Soczewki sztuczne wewnątrzgałkowe IOL.
(a) Jednoczęściowa hydrofobowa akrylowa toryczna soczewka IOL (Bausch+Lomb EnVista Toric).
(b) Jednoczęściowa hydrofilowa akrylowa soczewka wewnątrzgałkowa do chirurgii zaćmy z mikrocięciem — zaprojektowana do nacięcia o wielkości 1,8 mm (Bausch + Lomb Akreos AO60).
(c) Trzyczęściowa soczewka IOL z silikonową optyką i haptykiem wykonanym z polimetakrylanu metylu (Bausch + Lomb SofPort).
(d) Soczewka pseudoakomodacyjna IOL (Bausch + Lomb Crystalens AO)
[Źródło: Grzybowski A., Kanclerz P. (2020) Recent Developments in Cataract Surgery. In: Grzybowski A. (eds) Current Concepts in Ophthalmology. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-25389-9_3]

Summary

Możemy oczekiwać, że soczewka sztuczna IOL pozostanie w oku przez dłuższy czas w przyszłości, dlatego jej cechy, w tym odporność na ew. zmętnienia staną się jeszcze ważniejsze niż dawniej. Soczewki różnią się między sobą znacząco i pacjenci powinni być tego świadomi. Powinni zapytać lekarza chirurga o to jaka soczewkę będą mieli wszczepioną i jakie są jej silne i ew. słabe strony.

Literature

  1. Stanojcic N, Hull C, O’Brart DP. Clinical and material degradations of intraocular lenses: A review. Eur J Ophthalmol. 2020;30(5):823-839.
  2. Neuhann T, Yildirim TM, Son HS, Merz PR, Khoramnia R, Auffarth GU. Reasons for explantation, demographics, and material analysis of 200 intraocular lens explants [published correction appears in J Cataract Refract Surg. 2020 Jul;46(7):1068]. J Cataract Refract Surg. 2020;46(1):20-26.
  3. Grzybowski A, Markeviciute A, Zemaitiene R. A narrative review of intraocular lens opacifications: update 2020. Ann Transl Med. 2020;8(22):1547.
  4. Grzybowski A, Zemaitiene R, Markeviciute A, Tuuminen R. Should We Abandon Hydrophilic Intraocular Lenses? Am J Ophthalmol. 2021 Nov 27;237:139-145.

Autor:

Professor Andrzej Grzybowski, MD, PhD

Kierownik Katedry Okulistyki, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn

Kierownik Instytutu Okulistycznych Badań Naukowych, Fundacja Okulistyka 21, Poznań

Polish “Presbyopia 21” Club section

The Polish “Presbyopia 21” Club was established in April 2016 in Poznań, Poland, by Professor Andrzej Grzybowski. The creation of this first-ever Polish group of experts on presbyopia was motivated by the ophthalmologic community’s virtually unanimous view that access to reliable knowledge on modern presbyopia correction methods was insufficient.

The club brings together Polish and international ophthalmology practitioners and professors interested in modern methods for presbyopia correction.

Foundation for Supporting the Development of Ophthalmology (Ophthalmology 21)

Adam Mickiewicz Street 24/3b
60-836 Poznań
Greater Poland Voivodeship
NIP: 7811880464

Follow us on our social media channels

© 2020 ALL RIGHTS RESERVED.